Ekonomi

ADİ HİSSE SENEDİ (Common stock, capital stock)Bir anonim şir­ketin sözleşmesinde kayıt bulunmu­yorsa, çıkartılan hisse senetleri sa­hiplerine eşit haklar sağlar. Bunla­ra adi hisse senedi denir. İmtiyazlı hisse senetlerinde ise durum bunun tersid...

ADEMİTAKİP (Nonprosecution)Ta­kipsizlik. Bir suç işlendiğini duyan savcı, kamu davası açılmasını gerek­tiren bir durum görmezse ademi ta­kip karan verebilir. Bunun gibi, ha­zırlık soruşturmasının sonucunda da kamu davası açılmasına gerek görül-memişse takipsizlik kararı veril...

ADALET DİVANI (Court of Justice)Avrupa Topluluğu'nun bir organı. Roma Antlaşması hükümlerine uyu­lup uyulmadığını denetler. Üye dev­letlere ve şirketlere para cezası ver­me yetkisi vard...

AÇILIŞ FİYATI (Opening price) NedirGenellikle menkul kıymetler ve döviz piyasalarında yeni bir iş günü başladığında kaydedilen (kote edilen) ilk fiyatlar. Piyasadaki aracılar, arz ve talep gelişmeleri konusunda henüz tam bir bilgi sahibi olmadan alım - satım işlemlerine başlamak üzere bir fiyat kote ederler. Bu açılış fiyatları gerçekte işlem gören fiyatlar olmayabilir. Ancak bunlar işlemcilere yol gösteren veya öneri niteliğindeki fiyatlardır. Bu fiyatların belirlenmesinde bir önceki seansta uygulanan kapanış fiyatları ve gece...

AÇIK - UÇLU FON (Open - end fund)Sabit hisseli sermayesi bulunmayan menkul kıymetler yatırım fonu şek­li. Hisseler, yatırım fonunun port­föyüne katılma payını temsil eder. Fon, yeni hisse senedi çıkartıp halka sattıkça sermayesi de değişmiş olur. Aynı şekilde, yatırımcılar da ellerin­deki hisse senetlerini fona satabilir­ler. Açık - uçlu fonların tersi kapalı -uçlu fonlardır.AÇIK - UÇLU YATIRIM ORTAKLIĞI(Investmentrust) Menkul Kıy­metler Yatırım Ortaklığı.AÇILIŞ BİLANÇOSU (Opening ba-lance sheet)Bir işletmenin yeni bir hesap...

AÇIK TEKLİF USULÜ (Open bidding)Genel bütçeye dahil daire­lerle, katma bütçeli idarelerin, özel idare ve belediyelerin ihale usullerinden birisi. Bu idare ve­ya bunlara bağlı dairelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira ve benzeri işlerinden tahmin edilen bedelleri her yıl Genel Bütçe Ka­nunu ile belirlenen bir tutarı geç­meyen ihaleler açık teklif usu­lüyle yapılabilir. Açık teklif usu­lüne göre ihaleler, isteklilerin teklif­lerini ihale komisyonları önünde sözlü olarak belirtmeleri suretiyle yapılır. Ancak istekliler, tekliflerini,...

AÇIKTAN SATIŞ (Short sale)"Aliv­re satış", "kısa satış" gibi deyimlerle de ifade olunur. Bir mal, döviz veya menkul değerin ilerde fiyatınm dü­şeceğini tahmin eden kimsenin, bu fiyat düşüşünden yararlanmak için, söz konusu ekonomik varlıkları bu-güıiden yüksek fiyatla satması ve teslimini ilerde yapmasma dayanan bir işlem şeklidir. Satıcı bu varlık­ları bugünden yaptığı satış sözleş­mesi ile satarken henüz bunlara sa­hip bulunmamaktadır. Yani henüz sahibi bulunmadığı şeyleri satmak­tadır. Öyle ummaktadır ki yarın fi­yatlar düşecek...

AÇIK POZİSYON (Open position)Döviz borsasında spekülatörün be­lirli bir davranış biçimini anlatan te­rim. Döviz kurlarındaki değişme ola­sılığı, gelecekte teslim kaydıyla dö­viz alım satımlarında bir riziko do­ğurur. Örneğin üç ay sonra teslim kaydıyla dolar satan bir kimse, eğer bu süre içinde dolar fiyatı yüksel-mişse bundan bir zarara uğrar. Aynı şekilde, gelecekte dolar satınalan kimse de dolar fiyatlarındaki düşüş­ten zarara uğrayacaktır. Genellikle ithalatçılar ve ihracatçılarla uluslar­arası mali yatırımcılar vadeli döviz...

AÇIK PİYASA İŞLEMLERİ (Open market operations)Merkez bankası­nın piyasadaki para arzını genişlet­mek veya daraltmak için kullandığı araçlardan biri. Merkez bankasının piyasadan devlet tahvili ve hazine bonosu gibi menkulleri satınalması, bunları satanların ellerine nakit pa­ra geçmesine, bu da bankalardaki parasal rezervlerin artmasına ve do­layısıyla ekonomideki para arzının genişlemesine neden olur. Para ar-zmdaki genişleme ise, diğer yandan faiz oranının düşmesine ve yatırım­ları özendirerek ekonominin can­lanmasına yol açar....

AÇIKLANMIŞ TERCİHLER (Revea-led preferences)Farklı gelir-fiyat bileşimleri durumunda tüketicinin fiilen yaptığı seçimlerle ilgili davra­nışlarının analiz edilmesi. Veri bir gelir ve fiyat düzeyi, tüketicinin sa-tmalacağı malların bileşimini belir­ler. Belirli bir gelir-fiyat durumun­da tüketicinin satın alabileceği çeşit­li mal bileşimleri vardır. Fakat gerçekte tüketicinin bunlardan yalnız­ca bir tanesini tercih etmesi, onun "açıklanmış tercihler"inin bir gös­tergesidir. Başka bir gelir-fiyat dü­zeyi başka bir açıklanmış tercihinin,...

AÇIK KREDİ (Unsecured credit)Krediyi alanın itibarından başka bir karşılık aranmadan açılan kredi. Bankalar bu tür kredileri en itibarlı müşterilerine açarlar. Bunun bir çe­şidi de cari hesap kredisidir. Burada, banka müşterisine, bankadaki hesa­bının üzerinde belirli bir sınıra ka­dar çek çekmesine olanak sağlar. Bu miktara kadar kullanılan kredi üze­rinden belirli bir faiz ödenir. Bu tür krediler değişken ihtiyaçları karşıla­manın ucuz ve pratik bir yolu olarak kabul edilirl...

AÇIK KEŞİDE (Drawing in blank)Üzerinde bulunması zorunlu bazı un­surlar doldurulmadan düzenlenerek lehdara verilen poliçe veya bonolar­dır. Ancak bu tür bono veya poliçele­rin lehdar tarafından anlaşmaya uy­gun biçimde doldurulmaları gerekir. Ödenecek miktarın kesin olarak bel­li olmadığı durumlarda düzenlenen bono ve poliçeler için genellikle açık keşide yöntemine baş vurulur. Tica­ret Kanunumuzda açık bono ve poli­çe yerine "beyaz poliçe" veya "beyaz bono" terimleri kullanılmaktadır. Açık poliçe özellikle taşıma sigorta­cılığında...

AÇIK KABUL (Blank acceptance)Tamamen doldurulmamış, örneğin tutarı ve süresi belirtilmemiş bir poli­çenin muhatap tarafından alınıp ka­bul edilmesi durumudur. Ancak, mu­hatabın böyle bir poliçeyi anlaşma­ya aykin biçimde doldurmaması ge­rekir, Açık kabul Ticaret Kanunu­muzun olanak tanıdığı bir usuld...

AÇIK İŞ ORANI (Job vacancy rate) nedirBir ekonomide çeşitli sektörlerde işe yerleştirilmek istenen işçi sayısının, halen istihdam edilenlerle boş iş sa­yısının toplamına oranlanması. Ba­tılı sanayileşmiş ülkelerde açık işlere ilişkin veriler, anket yöntemiyle ay­lık veya mevsimlik olarak sürekli şekilde belirlenmekte ve yayınlan­maktadır. Açık iş, firmanın dışarı­dan işçi alarak doldurmak istediği işleri ifade eder. Açık iş oranı hak­kındaki veriler, işçi yetiştirme prog­ramlarının cari ihtiyaçlara daha du­yarlı hale getirilmesini...

AÇIK HESAP (Open account)Bir tür ticari kredi açma yöntemi, özellikle mal satışı şeklinde açılan kredilerde uygulanır. Satıcı bedelini tahsil et­meden alıcıya, partiler halinde, mal­ları teslim eder ve açtığı kredilerin kaydını tutar. Belirli süreler dolun­ca da alıcıya ödeme talimatında bu­lunur veya ona bir borç senedi gön­derir. Bu tür işlemlerin en önemli avantajı çok esnek olmalarıdır. Çün­kü ilk anlaşmadaki koşullar (süre uzatımı, fiyatlar v.s. gibi) kolayca de­ğiştirilebilir. Ayrıca basit ve sürdürül­mesi nisbeten masrafsız...

AÇIK FİNANSMAN (Deficit financing) nedirHükümetin bütçe gelirlerin­den daha fazla harcama yapmasına dayanan bir politika izlemesi. Buna açık bütçe politikası da denir. Büt­çe açıkları iç borçlanma veya mer­kez bankasının açıktan para basma­sı ile karşılanır. Keynes Teorisi'ne göre ekonominin durgunluk dönem­lerinde açık finansman politikası ekonomik faaliyetlerin canlanması­na ve istihdamın yükselmesine kat­kıda bulunur. Ancak ekonominin tam istihdam düzeyine ulaştığı du­rumlarda açık finansman politikasıyla harcamaların artırılması...

AÇIK EKSİLTME (Auction by un-derbidding)Bir kuruluşun yaptı­racağı bir işi veya satmalacağı bir malı, yarışma yoluyla en düşük fi­yat teklif edenden karşılaması yön­temi. Kamu veya özel kuruluşlarca uygulanabilir. Açık eksiltme açık veya kapalı zarf usulü ile yapılabilir. Genellikle açık eksiltmede satıcı ve­ya müteahhitler yalnızca tek bir teklif verirler İhal...

AÇIK EKONOMİ (Open economy)Dış ticaret rejimleri nisbeten liberal olan ekonomiler. Karşılaştırmalı Üs­tünlük Teorisi'ne uygun olarak ulus­lararası iş bölümüne ve serbest tica­rete dayanırlar. Serbest piyasa me­kanizmasına bağlı ülkelerde açık ekonomi politikası izlenir. Bu poli­tikanın tersi otarşidir. Açık ekono­mi devletin dış ticarete hiçbir mü­dahalesinin olmaması anlamına gel­mez. En liberal ekonomilerde bile devletin bir ölçüde müdahalesi söz konusudur. Batılı sanayileşmiş ülke­ler genelde açık ekonomi politikası, Sosyalist...

AÇIK CİRO (Blank endorsement)Tahsil edecek kişinin adı yazılma­dan sadece arkasına imza atılarak çeklerin ve diğer ticari senetlerin devredilmesi işlemidir. Açık ciro yo­luyla devredilen senetlerde ödeme senedin hamiline yapılır.AÇIK ÇEK (Blank cheque)Ödene­cek miktar boş bırakılarak düzenle­nen çeklerdir. Bu durumda ödenecek miktar çeki tahsil edecek olan kişi tarafından daha sonra yazılır. Açık çek borçlunun alacaklıya son­suz güven duyduğu durumlarda baş vurulabilecek bir yold...

AÇIK BONO (Blank bili)Genellikle miktarı belirtilmeden imzalanan bo­nolar. Bu tür bonolarda tutar hane­sine istenilen miktar yazılarak bono­yu düzenleyen o miktarda borçlandırılır. Bunlar en aşın ölçüde güve­ne dayanan bonolard...

AÇIK ARTIRMA (Open bidding)Bir malın daha önceden ilân edilen yer ve zamanda alıcıların önünde en yüksek fiyatı verene satılması esası­na dayanan bir satış yöntemi. Açık eksiltmenin tersi. Genellikle sanat eserleri, tarihi değeri olan eserler ya da arzı sınırlı, kullanılmış veya stan­dart - dışı mallar açık artırma yoluy­la satılır...

Ekonomi Sözlüğü - A HarfiyleEkonomi Sözlüğü - B Harfi...

ABD-KANADA SERBEST TİCARET BÖLGESİABLUKAABONE ABSENTİZMACCEPTING HOUSESACENTAACİZACİZ VESİKASIACYOAÇIĞA İMZAAÇIĞA SATIŞAÇIK POZİSYON AÇIK PİYASA İŞLEMLERİ AÇIKLANMIŞ TERCİHLER AÇIK KREDİ AÇIK KEŞİDE AÇIK KABUL AÇIK İŞ ORANIAÇIK HESAPAÇIK FİNANSMAN AÇIK EKSİLTMEAÇIK EKONOMİAÇIK CİROAÇIK B...

AÇIĞA SATIŞ (Short selling)Menkul değer ve döviz borsalarıyla ilgili bir kavram. Borsa oyuncusunun, ilerde değerinin düşeceğini tahmin ettiği bir menkul değeri veya dövizi gelecekte teslim kaydıyla bugünden satması. Borsa oyuncusu, sattığı his­se senedini ya da dövizi ileride da­ha düşük fiyattan satın alıp sahibi­ne teslim etmeyi ummaktadır. Eğer tahminleri tutarsa bundan bir ka­zanç sağlar, aksi halde bir zarara uğrar (Spekülâsyon). Satışı ya­pan bugünden satışı yaparken he­nüz sattığı şeye (döviz veya menkul değer) sahip...

AÇIĞA İMZA (Blank signature)Bir senedin ya da mali belgenin, koşul­ları tamamen veya kısmen sonradan yazılmak üzere ilgililer tarafından imzalanması durumudur. Örneğin borcun tutarı, sözleşmenin süresi, ödeme koşulları, sonradan yazılmak üzere sözleşme metninde boş bırakı­lır. Bu şekilde tarafların boş kâğıda imza atıp, sözleşmenin sonradan ta­mamlanması durumlarına iş haya­tında oldukça sık rastlanabilir. Bu­nun bir şekli de örneğin sözlü an­laşma sağlandıktan sonra taraflardan birinin boş kâğıdı imzalayıp karşı tarafa vermesidir....

ACYO (Agio) nedirKökeni îtalyanca'daki "aggio" kelimesidir. Genel anlamıyla "fark" demektir. Eski dönemlerde madeni paranın maden değeri ile no­minal değeri arasındaki farkı ifade için kullanılırdı. Sonraları banka ve­ya bankerler tarafından satılan dö­vizler karşılığında alman ücrete acyo denildi. Giderek bankaların bü­tün işlemleri üzerinden aldığı ücret­lere de bu ad verilmiştir. Buna göre, havale acyosu, senet acyosu, kefalet mektupları acyosu gibi çeşitli kulla­nış alanları vardır. Fakat daha çok senetler üzerinden hesaplanan...

ACİZ VESİKASI nedir (Certificate of in-solvency)İcra yoluyla alacağını ala­mayan alacaklıya, ödenmemiş alaca­ğı için verilen belge. İflâs Masa-sı'ndan alacağının tamamını sağla­yamayan alacaklıya, ödenmemiş kısım için verilen belge de aciz vesi­kasıd...

ACİZ (Insolvency) NedirBir tacirin borç­larını ödeyemeyecek durumda olma­sı. Hakkında iflâs işlemi başlatılan tacir acz içinde sayıl...

ACENTA (Agency) nedirİtalyanca'daki "agente" kelimesinden geçmiştir. Be­lirli bir yer veya bölge içinde sürek­li olarak bir firma adına sözleşme­lere aracılık eden ya da bu sözleş­meleri o firma adına yapmayı mes­lek edinen kişiye acenta ve bu tür işletmelere de acentalık denir. Acen-tanın özellikleri, bağımsızlık, sürek­lilik ve bir başka işletme adına alım - satım sözleşmelerine aracılık etmektir. Acentanın, adına sözleş­me yaptığı firma ile arasında ticari temsilcilik, satış memurluğu ya da müstahdemlik gibi bir sıfatı bulun­maz....

ACCEPTING HOUSESÖzellikle İn­giltere'de XIX. asırda önemli geliş­me gösteren bir mali işletme türü­dür. Bu ülkede bazı büyük firma­lar yerli ve yabancı müşterilerin se­netlerine garanti vermek ya da bun­ları "kabul" etmek şeklinde faaliyet gösteriyorlardı. Bunlara "merchant bankers" da denir. Bu ticarethane­ler diğer işlerini bırarak yalnız ka­bul kredileri üzerinde faaliyet gös­termişlerdir. Ticari senetlerin üzeri­ne imza koymalan yani bunlara "ka­bul" vermeleri, söz konusu senetlere olan güveni artırarak, mali piyasa­larda...

ABSENTİZM (Absentism)İngilizce' de "yok", "mevcut olmayan" anla­mındaki "absent" kelimesinden ge­lir. Şu iki anlamda kullanılır : 1. Ta­rımda toprak sahiplerinin bizzat kendilerinin işletmedikleri ya da top­rağının başında bulunmadıkları bir işletme rejimi, 2. İşçilerin hastalık, izin veya grev gibi bir nedene bağlı olmaksızın tamamen kendi istekleri ile çalışmadan geçirdikleri iş günle­...

ABONE (Subscription)Fransızca "abonne" kelimesinden gelir. Peşin para ödeyerek bir şeye, belirli bir süre alıcı olma durumudur. Örne­ğin, bir dergi veya gazeteye abone ol­mak gibi. "Abonman" da "abonne-ment"in dilimize geçmiş şeklidir, abone olma işlemini ifade eder : Oto­büs abonmanı, elektrik abonmanı gi...

ABLUKA (Blokage)İtalyanca "ab-loco" kelimesinden gelir. Bir ülkenin askeri güç kullanarak başka bir dev­letin dış dünya ile olan her türlü bağlantısını kesmesi anlamına gelir. Bunun için ülke sınırları denizden ve karadan kuşatma altına alınır. Aske­ri ablukanın yanında bir de ekono­mik ambargo vardır. Bu ise hasım ülkeye savaşta kullanılabilecek mal­zemelerin satışının yasaklanması de­mekt...

ABD-KANADA SERBEST TİCARET BÖLGESİ (US . Canada Free Trade Association).1988 yılında ABD ile Kanada arasında sanayi malları üze­rinde kurulan bir serbest ticaret bölgesidir. Bu ülkeler aralarındaki ti­careti tamamen serbestleştirmeyi amaçlamaktadırlar. Ancak dışa kar­şı her ülke kendi özel tarifelerini uy­gulamaya devam edecektir. ABD -Kanada Serbest Ticaret Bölgesi'nin on yıllık bir sürede tamamlanması ön görülmüştür (Gümrük Birli­ğ...