Ekonomi

ADİ HİSSE SENEDİ (Common stock, capital stock)

Bir anonim şir­ketin sözleşmesinde kayıt bulunmu­yorsa, çıkartılan hisse senetleri sa­hiplerine eşit haklar sağlar. Bunla­ra adi hisse senedi denir. İmtiyazlı hisse senetlerinde ise durum bunun tersidir.

ADEMİTAKİP (Nonprosecution)

Ta­kipsizlik. Bir suç işlendiğini duyan savcı, kamu davası açılmasını gerek­tiren bir durum görmezse ademi ta­kip karan verebilir. Bunun gibi, ha­zırlık soruşturmasının sonucunda da kamu davası açılmasına gerek görül-memişse takipsizlik kararı verilir.

ADALET DİVANI (Court of Justice)

Avrupa Topluluğu'nun bir organı. Roma Antlaşması hükümlerine uyu­lup uyulmadığını denetler. Üye dev­letlere ve şirketlere para cezası ver­me yetkisi vardır.

AÇILIŞ FİYATI (Opening price) Nedir

Genellikle menkul kıymetler ve döviz piyasalarında yeni bir iş günü başladığında kaydedilen (kote edilen) ilk fiyatlar. Piyasadaki aracılar, arz ve talep gelişmeleri konusunda henüz tam bir bilgi sahibi olmadan alım - satım işlemlerine başlamak üzere bir fiyat kote ederler. Bu açılış fiyatları gerçekte işlem gören fiyatlar olmayabilir. Ancak bunlar işlemcilere yol gösteren veya öneri niteliğindeki fiyatlardır. Bu fiyatların belirlenmesinde bir önceki seansta uygulanan kapanış fiyatları ve gece boyunca dünya piyasalarında oluşan gelişmeler dikkate alınır. Doğal olarak bu fiyattan alıcı veya satıcı bulunamazsa fiyat düşürülür veya yükseltilir, böylece denge fiyatına ulaşılmaya çalışılır.

AÇIK - UÇLU FON (Open - end fund)

Sabit hisseli sermayesi bulunmayan menkul kıymetler yatırım fonu şek­li. Hisseler, yatırım fonunun port­föyüne katılma payını temsil eder. Fon, yeni hisse senedi çıkartıp halka sattıkça sermayesi de değişmiş olur. Aynı şekilde, yatırımcılar da ellerin­deki hisse senetlerini fona satabilir­ler. Açık - uçlu fonların tersi kapalı -uçlu fonlardır.

AÇIK - UÇLU YATIRIM ORTAKLIĞI

(Investmentrust) Menkul Kıy­metler Yatırım Ortaklığı.

AÇILIŞ BİLANÇOSU (Opening ba-lance sheet)

Bir işletmenin yeni bir hesap dönemi eşiğindeki durumunu gösteren bilanço. İlk defa faaliyete geçecek işletmeler için, faaliyet ön­cesi durumu yansıtır. Günümüzdeki uygulamaya göre, geçmiş dönemin kapanışına ve yeni dönemin açılışı­na ait durumlar ayrı ayrı bilanço­larda değil tek bir bilançoda göste­rilir. Diğer bir deyişle, kapanış bi­lançosu, gelecek dönemin açılışına uygun biçimde düzenlenmektedir. Hesapların son durumu yansıtacak biçimde düzenlenmesi kapanış ve açılış bilançoları arasındaki farkı ortadan kaldırmaktadır.

AÇIK TEKLİF USULÜ (Open bidding)

Genel bütçeye dahil daire­lerle, katma bütçeli idarelerin, özel idare ve belediyelerin ihale usullerinden birisi. Bu idare ve­ya bunlara bağlı dairelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira ve benzeri işlerinden tahmin edilen bedelleri her yıl Genel Bütçe Ka­nunu ile belirlenen bir tutarı geç­meyen ihaleler açık teklif usu­lüyle yapılabilir. Açık teklif usu­lüne göre ihaleler, isteklilerin teklif­lerini ihale komisyonları önünde sözlü olarak belirtmeleri suretiyle yapılır. Ancak istekliler, tekliflerini, ilanda belirtilen saate kadar komis­yon başkanlığına ulaşmış olmak ko­şuluyla, iadeli taahhütlü bir mektup­la da gönderebilirler, ilanda belirti­len ihale saati gelince, komisyon başkam, isteklilerin belgelerini ve geçici teminat verip vermemiş ol­duklarını inceleyerek, kimlerin iha­leye katılabileceğini bildirir. Katıla­mayacakların belge ve teminatları­nın geri verilmesi kararlaştırılır. Bu işlemler istekliler önünde bir tuta­nakla belirlenir. Tutanaktan sonra, ihaleye girmeyecekler ihale yerin­den çıkartılır. Diğer istekliler, önce şartnameyi imzaya, sonra da sıra ile tekliflerini belirtmeye çağırılır. Ya­pılacak teklifler ihaleye ait arttırma ve eksiltme kâğıdına yazılır ve tek­lif sahipleri tarafından imzalanır. İlk teklifler böylece belirlenir. Ko­misyon başkam posta ile yapılan teklifleri de okutarak kaydettirir. İhaleden çekilenler arttırma ve ek­siltme kağıdına kaydedilir ve imza­ları alınır. Sözlü ve yazılı son tek­lifler alındıktan sonra ihalenin so­nucu karara bağlanır. Karar, ita amirinin onayına tabi olmak kaydıy­la, ihalenin teklifte bulunanlardan birisine verilmesi, hiçbirine verilme­mesi veya belli bir süre sonra incelemede bulunularak verilmesi biçi­minde olabilir. Karar özeti komisyon başkanı ve üyeler tarafından imza­lanarak durum hazır bulunanlara bildirilir (Kapalı Teklif Usulü, Pazarlık Usulü, Devlet thale Kanu­nu).

AÇIKTAN SATIŞ (Short sale)

"Aliv­re satış", "kısa satış" gibi deyimlerle de ifade olunur. Bir mal, döviz veya menkul değerin ilerde fiyatınm dü­şeceğini tahmin eden kimsenin, bu fiyat düşüşünden yararlanmak için, söz konusu ekonomik varlıkları bu-güıiden yüksek fiyatla satması ve teslimini ilerde yapmasma dayanan bir işlem şeklidir. Satıcı bu varlık­ları bugünden yaptığı satış sözleş­mesi ile satarken henüz bunlara sa­hip bulunmamaktadır. Yani henüz sahibi bulunmadığı şeyleri satmak­tadır. Öyle ummaktadır ki yarın fi­yatlar düşecek ve o da bu düşük fi­yattan sattığı şeyi satın alarak alıcı­sına devredecektir. Dolayısıyla satış sözleşmesindeki yüksek fiyatla satın aldığı düşük fiyat arasındaki fark satıcının kârını oluşturacaktır. Bu­nunla birlikte, burada açıklanan davranışlar bir spekülasyon niteli­ğindedir. Çünkü, eğer açıktan satış yapan kişi tahminlerinde yanılırsa, yani sattığı mal, döviz veya menkul değerin gelecekte fiyatı yükselirse bundan bir zarara uğrar. Oysa bir tüccar güvenceli hareket etmek zo­rundadır. Açıktan satışlarda ne şe­kilde güvence sağlanabilir?

Bunun yolu satış işlemine ters yönde ikin­ci bir işlem yapmaktır. Yani, bir ma­lı gelecekte teslim kaydıyla satan tüccar aynı anda, aynı miktar malı yine gelecekte teslim kaydıyla satın alır. Dolayısıyla eğer gelecekte fiyat­lar düşecek olursa sattığı maldan uğrayacağı kaybı, satın aldığı mal­dan sağlayacağı aynı miktar kazanç­la dengelemiş olur. Kuşkusuz bu iş­lemleri yaparken aldığı komisyon ise onun normal kazancını oluştur­maktadır. Burada açıklandığı gibi, mal ve döviz konusundaki açıktan satış işlemlerinde satılan malların teslimi gelecekte belirli bir tarihte yapılır. Bu konuda menkul değerler­de bir farklılık vardır. Açıktan satı­lan bir menkul değerin alıcısına tesjim edilmesi gerekir. Dolayısıyla satıcı, sattığı hisse senedine sahip bulunmasa da bunu ödünç alıp alıcı­ya devretmek zorundadır.